Жьҭаарамза 12 рзы Аҧсны Аҳәынҭқарра Аекономика аминистр Адгәыр Арӡынба ажәахә ҟаиҵеит Ажәбатәи Аҧсны-Урыстәылатәи аустә форум Апленартә еилатәараҟны.
***
Ҳаҭыр зқәу Валери Рамшьыхә-иҧа!
Ҳаҭыр зқәу асасцәа, аколлегацәа!
Гәык-ҧсыкала шәбара ҳаигәырҕьоит, ара, Ажәбатәи Аҧсны-Урыстәылатәи аустә форум аҳәаақәа ирҭагӡаны асас есқьынгьы иахьизыҧшу атәылаҟны.
Афорум аусура ашықәсқәа рыҩныҵҟала иара аҧсны-урыстәылатәи аекономикатә усеицура иазку еиҳа актуалра злоу азҵаарақәа рзы конструктивла агәаанагарақәа реибыҳәара ахьымҩаҧсыуа ҭыҧхеит, ара ирыҵаҩхоит аинвестициатә еиқәшаҳаҭрақәа, лыҵшәа змоу аимадарақәа шьақәгылоит.
Традицианы иҟалеит аҳәынҭқарратә усзуҩцәеи анаплакҩцәеи инарываргыланы, афорум аусура иахьалахәхо ҳтәылақәа рыҟнытә аексперттә хаҭарнакцәа, ари ҳусура еиҳа аҵакы арҭбаауеит, ахархәаратә ҟазшьа анаҭоит.
Акыр иаҧсоу аҩызцәа!
Ҳара иҭабуп ҳәа шәаҳҳәоит, ахәгьы ҳаракны иаҳшьоит Аҧсны иашәҭо азҿлымҳаразы.
Ҳара ишьақәгылаз аекономикатә еизыҟазаашьақәа рырҵаулара хықәкыс измоу иаарту аконструктивтә диалог ҳазхиоуп.
2018 ш. ҳтәылазы иубилеитә шықәсуп. Сынтәа ҳара иазгәаҳҭеит Аҧсны Аиааиреи Ахьыҧшымреи 25-шықәсахыҵра.
Ҩажәихәба шықәса ҵуеит шьҭа Аҧсны Аҳәынҭқарра исуверентәу, ихьыҧшым ҳәынҭқарраны иҟоуижьҭеи, урҭ рахьтә Урыстәылатәи Афедерациа ҳазханаҵеижьҭеи аҵыхәтәантәи ажәашықәса ҳарҭоуп.
Абри азоуп ҳапленартә еилатәарагьы «Аҧсны — Урыстәыла: жәашықәса гәацҧыҳәарала аусеицура, иҟоу аихьӡарақәеи алаҧшҳәаа ҿыцқәеи» захьӡу.
Ҳаҭыр зқәу аколлегацәа!
Жәашықәса — ари ҿҳәара маҷӡам, уи ҳазхәыцны заатәи еихшьалақәак ҟаҳҵаргьы ҳалшоит, ҳашьҭахьҟа ҳхьаҧшны, еицымҩаҧаҳгаз аусуреи иҳамоу аихьӡарақәеи рыхә ҳшьартә ҳаҟоуп.
Иҳалшоит, ус иагьыҟаҵатәуп, иазгәаҳҭароуп ҳусура иузаҟәымҭхо аиҵахарақәагьы. Ишдыру-еиҧш, акгьы ҟазымҵо иоуп гха змам.
Абри аамҭа иалагӡаны Аҧсны Аҩныҵҟатәи азеиҧш аалыҵ амҽхак ҩынтә еиҳахеит, 15,6 млрд мааҭ 2009 шықәсазы, 30,7 млрд мааҭ рҟынӡа 2017 шықәсазы.
Адәныҟахәаахәҭратә еикәшара иазҳаит хынтә 7,1 млрд маат инадыркны 21,4 млрд маааҭ рҟынӡа. Убри аан аекспорт фынтә иазҳаит, 880 млн мааҭ инадыркны 5,4 млрд мааҭ рҟынӡа. Аимпорт хынтә иазҳаит, 6,2 млрд мааҭ рҟынтә 18 млрд мааҭ рҟынӡа.
Аҳәынҭқарратә биуџьет ахашәалахәы иазҳаит 5,6 - нтә 1,7 млрд инадыркны 2008 ш. 9,5 млрд мааҭ рҟынӡа ҳазҭагылоу ашықәсазы.
Иццакны аҿиара иаҿуп ҳекономика асектор хада – атуризм. Аҧсны атуристцәа рхыҧхьаӡара иазҳаит шықәсык 1,5 млн-ҩык рҟынӡа.
Урыстуризм арбагақәа рыла, ҳтәыла акыр шықәса раахыс инеиҧынкыланы зыҧсы зшьо урыстәылаа рыҩныҵҟа еиҳа изҭаауа атәылақәа ирхыҧхьаӡалоуп.
Есышықәса иацлоит Аҧсны аекономикаҟны Урыстәылатәи абизнес. Анагӡара иаҿуп азеиҧш инвестициатә проектқәа.
Аекономика асектор аҿы аџьармыкьаҟны аҧхьагылара змоу аилахәырақәа урыстәылатәи аинвестициақәа злоу роуп. Ара акыр шықәса раахыс қәҿиарала аусура мҩаҧыргоит урыстәылатәи аилахәыра дуқәа Мегафони Урыснефти реиҧш иҟоу.
Ҳәарада, арҭ аихьӡарақәа ҟалаӡомызт Урыстәылатәи Афедерациа аганахьала ацхыраара ҳмоузҭгьы.
Арҭ ашықәсқәа рыҩныҵҟала аусеицура аҳәаа иҭагӡаны, еиҭашьақәыргылоуп, ҿыцгьы иргылоуп акрызҵазкуа асоциалтә инфраструктура аобиектқәа жәпакы.
Ирҿыцуп шә-километрала автомашьынамҩақәа, имаҷым афымцамчтә сектор иадҵоугьы.
Урыстәылатәи Афедерациа ацхыраарала индексациа рызуп абиуџьеттә ҟәшаҟны аус зуа ауаа руалафахәқәа.
Ҳтәылақәа рыбжьара иаҧҵоуп аиқәшаҳаҭратә база ду, ирыҵаҩуп аинырреи аусеицуреи алзыршо ҩажәижәаба инареиҳаны еиқәшаҳаҭра.
Уи, раҧхьа иргыланы 2008 ш. цәыббрамза 17 аҟнытә Аиҩызареи, аусеицуреи, аицхыраареи рзы Аиқәшаҳаҭра, 2014 шықәса абҵарамза 14 аҟнытә Аидгылареи астратегиатә партниорреи рзы Аиқәшаҳаҭра.
2012 шықәса инаркны ҳтәылақәа рыбжьара аус ауеит ҳазада ахәаахәҭра арежим. Ари Аҧсны абизнес аус аруразы ицхыраагӡа бзиоуп. .
Акыр иаҧсоу аҩызцәа!
Ҳәарада, хыхь иазгәаҭоу аихьӡарақәа ҳусура бзиоуп ҳәа ҳгәы рҭынчны ҳрызнеир иашаӡам.
Иҟаҵоу даара ирацәоуп, аха ари еиҳаны иҟаҳҵароуп.
Ҳаҧхьа ишьҭоуп хара имгакәа напы злактәу азҵаарақәа маҷымкәа.
Рыцҳарас иҟоу, Аҧсны арегион аҟны аҧсҭазаара ахаҭабзиара ахьылаҟәу атәылақәа рахь иҧхьаӡоуп макьана.
Аҩныҵҟатәи азеиҧш аалыҵ хьыӡҳәала аӡәы изы бжьаратәла ҩ-нызқь доллар рҟынӡа ыҟоуп.
Еиҿҳарҧшуазар, ари урыстәылатәии ҭырқәтәылатәии раасҭа хәынтә еиҵоуп, Қырҭтәыла арбагақәа раасҭа ҩынтә еиҵоуп.
Еилкаауп иарбанзаалак атәылазы аихьӡара узырбо акәны ишыҟоу атәылауаа рҭагылазаашьа.
Ари ахықәкы ҳаракы анагӡаразы ҳтәыла аҿиара иаҧынгылоу азҵаара хадақәа ҳамчқәа зегьы рзаҳкроуп.
Азин сышәҭозар, хырхарҭақәак алыскаауеит:
Актәи – Аҧсни Урыстәылеи рыбжьара аҳәынҭқарратә ҳәаа ахысра арманшәаларазы аусура иацҵатәуп, акраҵанакуеит абри аан абиурократиа аҧыхратә процедурақәа.
Абри азҵаара иалацәажәон ҳҳәынҭқаррақәа рхадацәа нанҳәамзазы Москва реиҧылараан. Аусура шымҩаҧгоугьы, аиҭакра бзиақәак шыҟоугьы, аҳәаа Аҧсны атуризм аҿиареи адәныҟатәи ахәаахәҭра амҽхак арҭбаареи рзы ҧынгыланы ишыҟоу иаанхоит.
Аҩбатәи – Аҧсны Урыстәылатәи Афедерациа афинанстә џьармыкьахь анеира.
Ишдыру еиҧш, урыстәылатәи амааҭ Аҧсны адгьылҵакыраҟны ихадоу шәатәтәы хархәаганы иҟоуп.
Абас шакәугьы иахьа уажәраанӡагьы ҳтәылақәа рыбжьара абри аганахьала аиқәшаҳаҭра ыҟаӡам. Ус анакәха, ҳекономикаҟны амааҭқәа зегьы егьырҭ атауарқәа реиҧш итауаруп.
Адәныҟахәаахәҭратә баланс иҵоурам асальдо аан абанктә системаҟны аликвидрази аинвестициатә хархәагақәеи рзы адефицит ҟалоит, ари ҳекономика акыр еиҵанархоит.
Ҳәарада, ақәҿиарақәагьы ыҟоуп. Иаҳҳәап, раҧхьаӡакәны урыстәылатәи абанкқәа рыҟнытә ҳнаплакҩцәа рзы акредиттә программа аусура иаҿуп.
Аҧсны урыстәылатәи абанкқәа руак афилиал цәырҵит. Аха ҳекономика арҿыхаразы ари зынӡа имаҷуп.
Ахҧатәи – Аҧсны аинвестициатә ҳауа аиҕьтәразы аусура иацҵатәуп. Араҟагьы ампыл ҳара ҳганахь иҟоуп.
Иахьатәи адунеи аҟны аинвестициақәа рзы аиҿыхара ҕәҕәа мҩаҧысуеит, урҭ рымчқәа зегьы еибырҭароуп ишьақәгылаз аҭагылазаашьа шьаҭанкыла аҧсахразы.
Иаҳдыруазароуп, абизнес амҩаҧгаразы еиҳа иманшәалоу аҭагылазаашьақәа аҧҵазароуп, ус анакәымха, Аҧсны аекономика аҿиара аиуӡом.
Зыӡбахә сымоу аҩныҵҟатәиқәа мацара ракәӡам, ара иҳәатәуп адәныҟатәи аинвестициақәа рытәгьы. Абри ахырхарҭаҟны рроль дуӡӡоуп азинхьчаратә усбарҭақәа, аӡбаратә система аусура, азинхьчаратә ҧышәа, ахатә мазаразы ахәдықәҵареи азинқәа реиламгареи.
Ҳаҭыр зқәу аколлегацәа!
Сгәы иаанагоит иахьатәи афорум аҟны иеиҿкаахо аишәа гьежьқәа рҳәаа иҭагӡаны ҳҿаҧхьа иқәҳаргылаз ауснагӡатәқәа рынагӡаразы еиҕьу амҩақәа рыҧшааразы егьырҭ аҵакы змоу ахырхарҭақәагьы азгәаҭахоит.
Агәра згоит ҳамчқәа ҳалшарақәа еибаҳҭар, иҟоу ауадаҩрақәа ҳшыриааиуа.
Аҧхьаҟатәи аихшьалақәа рыҟаҵараан гәахәала аихьӡарақәа разгәаҭара, еиҳа иҳараку ахықәкқәеи ауснагӡатәқәеи рышьҭыхра ҳалшароуп.
Ишәзеиҕьасшьоит зегьы лыҵшәазмоу аусура, аихьӡарақәа.
Иҭабуп шәахьысзыӡырҩыз!
